Sanat & Kültürel Kimlik Üzerine: Burak Delier

Bilindiği üzere sanatsal kişilikler birçok dönemde, toplumsal durum ve olayların, çağa özgü çatışma ve düşünce ayrılıklarının göz önüne serilmesiyle toplumun çeşitli kesimlerine iletilmesinin yanı sıra, eleştirel bir bakış açısı ile bu durum ve sorunların anlamlandırılması konusunda etkili olmuşlardır. Sanatçı olarak tanımlanan bu kişiler eleştirel düşünce ve tepki uyandırma açısından sağlam zeminler sağlamakta, kendi bakış açıları ve bilgi birikimlerinden yola çıkarak topluluk içerisindeki kişileri zaman zaman harekete geçirmeyi de başarmışlardır. Savaş gibi evrensel problemlerden bir ülke içerisindeki dil, din, ırk ve cinsiyetler arası eşitsizlik gibi bölgesel problemlere kadar uzanan bu konu seçimleri, sanatçıların, toplumların ve bireylerin aynası olmalarına imkan sağlamıştır. Toplumsal konulara önem veren bu tarz sanatçıların eserlerini, sağlanan bakış açısı üzerinden değerlendirmeyi başaran toplum ve kişiler ise problemli durum ve koşullara alternatif çözümler getirmeyi, kendi düşünsel düzeyleri dahilinde bu oluşumları anlamlandırabilmeyi başarmışlardır. Yukarıda da bahsedildiği üzere, kültürel kimlik ve kimlik arayışı sanatçılar tarafından tercih edilen, bir toplumu şekillendiren, kişiler arasında uzlaşma ve zıtlaşmalara yol açan toplumsal ve aynı zamanda evrensel boyutta konuların arasında yer almaktadır. Dolayısı ile günümüzün belki de en önemli kavramsal sorgulamalarına sebebiyet veren kültürel kimlik konusunu eserlerinde ele alan sanatçıların konu hakkındaki hüküm ve bakış açılarının eserleri üzerinden değerlendirilmesi, içinde bulundukları toplumların kültürel kimlik sorunlarına ışık tutulmasına olanak sağlayacaktır. Şüphesiz ki, kültürel kimlik kavramını eserlerinin merkezinde konumlandıran sanatçılar, bulundukları toplumda varolan koşullardan yola çıkacaklardır. Kendisini toplumsal olaylardan izole etmiş bir sanatçının toplumsal konular üzerine eser üretmesi, beklendiği üzere, sağlam temellendirilmemiş ve kopuk eserlerin ortaya çıkması ile sonuçlanacaktır. Bu sebepten ötürü, kültürel kimlik konusunda ele alınacak sanatçı, kendi kültürü ve toplumu ile bağları sağlam olan, toplumsal olaylara dikkat gösteren bir birey olmalıdır. Tabii ki, kültürü ve toplumunu doğru incelemeyi başaran bir sanatçı, ele aldığı konular ile diğer büyük çapta toplumsal konular arasındaki bağlantıları da gözden kaçırmayacak kadar bilinçli olmalıdır.

Deniz Gül, 23 Nisan 2008’de Burak Delier ile yaptığı röportajın ardından yazdığı makalede sanatçıdan şöyle bahsediyor;

Burak Delier siyasete genç yaşta atılmış bir ekonomist. Bu, büyük bir yalan. Icon sayfalarına bir parazit olarak sızmış, bir yanlışlığa kurban gitmiş olmalı. Kendisi bir sanatçı, aynı zamanda düşünür ve yazar. Diskuru öyle kuvvetli ki, onun hakkında siyasetçi ya da ekonomist diye atıp tuttuğumu duyunca beni öldürecek. Kendisiyle altı ay boyunca üç kez röportaj yaptık; sanatın “kurumsal” bir yapı olarak grileştiği bölgelerde, hayata ve diğer disiplinlere dağıldığı noktalarda. Delier’in belirlediği amaçlar doğrultusunda, işlevden arınmış ve galerilere sıkışmış güncel sanata kazandırdığı işlevlerle ilgileniyoruz. Ve beraberinde ürettiği tasarım işleri; bir nevi sanat ekonomisini de sorgulayan hayali işletmeleri ve müdahale ekipleriyle.

Bu sözler de adeta yukarıda tanımlanan farklı konular arasındaki bağlantıları gözden kaçırmayan, farklı toplumsal unsurların birbirleri ile ilişkisinin bilincinde olan sanatçı tanımına uyuyor. Bu noktadan yola çıkarak, Burak Delier’i toplumsal konularla ve özellikle, kültürel kimlik konusunda çalışmalar yapan bilinçli ve ilgili bir sanatçı örneği olarak incelemek ilginç olacaktır.

Wordpress ve Türk Kültür Vakfı’ndan derlenen bilgilere göre, 1977 yılında Adapazarı’nda dünyaya gelmiş olan Burak Delier, ilerleyen yıllarda girmiş olduğu Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar bölümünden 2004 yılında mezun olarak lisans eğitimini tamamlamış ve sonrasında ise, yükseklisans derecesi almak için girdiği Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi’nden 2007 yılında mezun olmuştur. 2008 yılında yine Yıldız Teknik Universitesi’nin Sanat programı dahilinde Sanat ve Tasarım Yeterliliği’ni almıştır. Üniversite ve yükseklisans yıllarında ilk atılılmlarına başladığı sanat hayatı, ilerleyen zaman içerisinde birçok kendini geliştiren sanatçı gibi, farklılıklar geçirmiş ve günümüzdeki anlayışına ulaşmıştır. Bu gelişim sürecini izlemenin en kolay yolu sanatçının sergileri üzerinden analizinin yapılması olacaktır. Burak Delier’in yaratıcısı veya parçası olduğu sergilere bakacak olursak aşağıdaki tablo ile karşılaşıyoruz.

2001, “İmaja Güveniyoruz”, Atatürk Kültür Merkezi, İstanbul

2002, “Şifre: İstanbul”, WestLB, İstanbul

2002, “Yeni Öneriler Yeni Önermeler”, Borusan Kültür ve Sanat Merkezi, İstanbul

2002, “I’m Bad and I’m Proud”, Refika, İstanbul

2003, “I’m Too Sad To Kill You”, Proje 4L, İstanbul

2005, “FreeKick”, 9. Uluslararası İstanbul Bienali

2005, “İmkan Yaratmak”, K2, İzmir

2006, “Meltemofİstanbul”, Proje 4L, İstanbul

2006, “InforNation”, SoSi Pi-Artworks, İstanbul

2006, Elgiz Koleksiyonu’ndan Yükselen Alman ve Türk Sanatçılar, Proje4L, Elgiz Çağdaş Sanat Müzesi, İstanbul

2007, “Transfer Türkiye- nrw”, Santralistanbul, İstanbul

2007, “Be a realist, demand the impossible!”, Karşı Sanat, İstanbul

2007, “Transfer Türkei – NRW / 2005-2007”, Ausstellungshalle zeitgenössische Kunst Münster – AZKM, Münster

2007, “Transfer Türkei – NRW / 2005-2007”, Kunstmuseum Bochum, Bochum

2007, “Transfer Projekt”, Ludwig Forum für Internationale Kunst, Aachen

2007, 10. Uluslararası İstanbul Bienali, İstanbul

2008, “I refuse to become what you call normal”, Outlet-İstanbul, İstanbul

2008, 2008 Taipei Bienali, Taipei

2008, Triennial, Bovisa Trienali, Milano

2008, “Le Porte del Mediterraneo”, Palazzo Piozzo, Rivoli

2008, 6. Taipei Bienali, Taipei, Taiwan

2008, Artist in Residency Programı Art-Box, Kodra Thessaloniki Greece

2008, “Save As…” Triannale Bovisa, Milano, Italy

2008  “TersYön” Tek Sergi Diyarbakır Sanat Merkezi, Diyarbakır

2009, “İstanbul, traversée”, Palais des Beaux-Arts Lille, Lille

2009 “S.T.ARGEM.” Street Collectors Research and Development Center with Eylem Akçay and Güneş Terkol, Pist, İstanbul

2010, Taipei Bienali, Taipei Güzel Sanatlar Müzesi, Taipei

2010, “When Ideas Become Crime”, Depo, İstanbul

2010, Gülsuyu Residence Yeni Kültürel Ajanslar Programı Sanatçıları, İstanbul

2010, Accented Residency Programı, Beyrut, Lübnan

            Kısa sayılabilecek bir zaman zarfında faal olarak birçok sergiye katılmayı başaran Burak Delier’in sanat alanında ve sanat üzerinden kendisini ifade etmesi bakımından nasıl bir gelişme gösterdiğini, yapmış olduğu sergiler ve bu sergilerin alt metinlerinin incelenmesi, aldığı eleştiri ve yorumlar aracılığı ile gözlemlemek daha sağlıklı bir sonuç çıkarılmasını sağlayacaktır. Ancak, bazı sergilerinin ve eserlerinin detayına girmeden önce genel olarak yer aldığı sergilere bakmak da fayda sağlayacak ve sanatçı hakkında bilgi verecektir. Çoğunlukla katılımcı olduğu bienaller sanatçının yaşı ve tarzı ile ilgili bazı noktaları gösteriyor. Bilindiği gibi, bienaller belirli bir tema altında farklı uçlarda bulunan sanatçı ve eserlerin bir arada bulunduğu ortamlardır. Bu eserler çoğunlukla ses getiren ve izleyicisinde tepki uyandıran eserler olmakta ve bienal ortamı sanatçılara dünya çapında tanınırlık kazandırabilmektedir. Burak Delier’in eserlerinin, başta Taipei ve İstanbul Bienalleri olmak üzere, birçok bienalde seyircisi ile buluştuğunu yukarıdaki listeden görebiliyoruz. Bunun yanı sıra, yurtdışında yapılan sergilerde yer almış olması da sanatçının farklı ülkelerdeki tanınırlığı ve yabancı sanat çevreleri tarafından takdir edimesi durumunun bir göstergesi niteliğinde. Ayrıca, yine genel olarak sergi başlıklarına bakıldığında, “FreeKick” ve “When Ideas Become Crime” gibi sergi başlıkları da ilgilenilen konu ve katılımcı sanatçıların duruşu hakkında bilgi sağlamakta.

            Burak Delier’in kültürel kimlik konusu ile ilk ilgilenmeye başlaması, Galatasaray Lisesi’nde okuduğu yıllara denk geliyor. Konu hakkında çalışmalar üreten sanatçıların büyük bir çoğunluğuna bakılacak olursa bu farklılaşma ve dışlanmanın kurbanı olan kişiler olduklarını görüyoruz. Ancak Delier, şahsi tecrübelerinden ve dışlanmışlıktan değil gözlem yeteneğinden faydalanıyor. Kuşkusuz, empati ve gözlem yeteneği toplum içerisindeki birey ve toplulukların birbirlerini anlamaları için en önemli öğelerden sayılmaktadır. “Öteki”ni anlamak da ancak “yerine koymak” ile gerçekleştirilebilir. Dolayısıyla, Burak Delier bir sanatçı olarak ve bir vatandaş olarak empati ve gözlem yaparak, günlük hayatlarında dışlanmışlık ve adaletsizlikler ile karşılaşan “öteki”lerin yerine koyuyor kendisini eserlerini yaratma sürecinde.

9. Uluslararası İstanbul Bienali Kapsamında AB Bayrağı Çarşaflı Kız:

Burak Delier’e ilk tanınırlık ve tepki getiren eserlerinden bir tanesi olan bu poster, bienal kapsamında yeralmış ve sokaklara asılarak izleyicisiyle buluşmuştur. Bu poster aracılığıyla aykırı ve Avrupa Birliği konusundaki eleştirel duruşunu sergileyerek beklenmeyeni gözler önüne sermiştir sanatçı. Kendisi eser hakkında şöyle diyor: “Buradaki ima, AB'deki muhafazakârlık potansiyelini vurgulamaktı. Ne kadar liberal ve özgürlükçü olsalar da onlarda da böyle bir eğilim var. Fotoğrafın ayrıcaklı mekânı olmadan, illegal, isimsiz sergilenmesi cazip geldi. Sanat öncelikle doğal olarak algılanmalı. Afiş yaptırdım ve afişçilere vererek sokaklara yapıştırdım. Çok da etkili oldu. İnsanlar bu resme bakıp hemen bir şey söyleyemiyor, karar veremiyor. Fotoğraf insanları ne kadar çok düşünmeye zorlarsa o kadar iyi.” Sadece Türkiye içerisindeki sınıfsal ayrım ve eşitsizliğe, kültürel kimlikler arası farklılıklara değil, aynı zamanda Avrupa Birliği’nin uyguladığı pozitif ayrımcılığa da eser vasıtasıyla dikkat çektiğini söylemek mümkün. Eserin uyandırdığı tepki ve eleştiriler ise olumlu sayılabilir. Avrupa tarafından büyük ölçüde dikkat toplamış ve sokaktaki Türk insanı posterleri asıldıkları yerden söküp evlerine taşıyarak eser hakkındaki olumlu tutumlarını gösteriyor. Sanat çevrelerinden gelen yorumlar ise biraz daha farklı, fotoğrafın poster haline getirilip değerinin düşürüldüğü konusunda yorumların yanı sıra içerik hakkında anlatılmak istenenin belirsiz olduğu gibi söylemler var. Ancak Delier’in de amacı düşündürmek ve tepki uyandırmak olduğu için, amacına ulaşmış olduğunu söyleyebiliriz. Zamanlamanın toplum ve medyanın tepkileri üzerindeki etkisini de bu eser sayesinde Delier’in de belirttiği gibi görebiliyoruz. “O dönemde gündem Avrupa Birliği’ydi ve stratejik bir planlama yapmamama rağmen doğru bir zaman olmuştu. Şimdi aynı çalışmayı yapsam daha az ilgi çekeceğini düşünüyorum. Şimdi yapmak anlamsız olacaktır çünkü herkes Avrupa’nın milliyetçiliğinin sağ görüşe doğru kaydığını çok daha açık şekilde görüyor. O dönemde ise böyle bir görüş yoktu ve çok daha pozitif bir Avrupa hayal ediliyordu.” (Delier, 2010). Dahası, ilgilendiği eşitsizlik ve sınıfsal ayrım konusuna da Avrupa Birliği sınırları dahilinde ve aracılığıyla değinme fırsatı buluyor. Delier’in kendi çalışması hakkındaki yorumları ise işini özetler nitelikte, işin başarısını “Propaganda basitliğinde ancak vurucu bir imaj ve ne dediği tam belli olmayan bir görsel” olarak açıklarken, çalışmalarını üst düzeye taşımak açısından da şu özeleştiriyi yapıyor; “Fotoğraf ile biraz yüzeyde kalan şeyler yaratıyorum. Eserlerimde söylediğim şeylerin tabi ki akılda kalmasını istiyorum ancak fotoğrafın çok kolay tüketilebilir olma niteliği var. Düşündürme potansiyeli çok zayıf. Biraz daha katmanlı ve kalıcılığı olan işler yapmak istiyorum.”

            Kendi çalışması hakkında yaptığı derin düşünme ve eleştiri sürecinin ardından, kalıcı eser yaratma ve kültürel kimlik konusunda izleyicisini detaylı düşünmeye itecek bir çalışmaya kavuşma konusundaki kararlılığı, daha sonra meydana getirdiği eserler ile de kendini gösteriyor.

Serbest Vuruş (FreeKick) Sergisi, Mizansen Fotoğrafı (9. Uluslararası İstanbul Bienali):

            Avrupa Birliği bayrağı çarşaflı kız fotoğrafında olduğu gibi, yine çok ses getiren bir Burak Delier çalışması da Azra Tüzünoğlu tarafından “Dolmabahçe Sarayı önünde hareketsiz nöbet bekleyen askerin karşısında, arkasına sakladığı satırla, uygun hareket anı kollayan gencin gerilim anı” şeklinde tanımlanan fotoğraf, Serbest Vuruş sergisi dahilinde sergilenmesi planlanan fakat, sergi başladıktan bir süre sonra sanatçı tarafından kaldırılan eserdi. Serbest Vuruş sergisi temel olarak “radikal demokrasi        “, “dostça husumet” ve “münakaşa içinde ancak birlikte yaşama” gibi ironi içeren kavramları kapsıyor. Haliyle, Delier’in fotoğrafı da bu kavramlar içerisinde yerini buluyor. Bireysel seviyede aralarında problem yaşanmayacak kişilerin, toplumsal görev anlayışları ve kültürel kimlik çatışmaları sonucu içine girdikleri gerilimli durumu gösteren bu eserin kaldırılması ise Türk toplumu ve kültürünün çokkültürlülük, kültürel farklılıklar gibi konularda aslında ne kadar tepkili olduğunu gösteriyor. Sanatçının kendi eserini kaldırması ise 2005 tarihli Radikal Gazetesi Bienal Eki’nde belirtildiği gibi “İşin kendisinin sergilenmemesi tartışabilmesinin önünü açtı.” Kastedilen tartışma ise sadece eser ve sansür psikolojisi değil aynı zamanda neyin sansürlendiği ve neden sorusunu gündeme getiriyor. Eserin kaldırılmasının arkasındaki neden ise hala daha kültürel kimlik çatışması yaşayan Türk insanının bu gerçeklik ile karşılaştığı anda yaşayacağı öfke ve dile getireceği tepki.

TersYön Oluşumu:

Burak Delier’in sanat alanına kattığı ve kültürel kimlik üzerine çalışmalarını yoğunlaştırdığı platformlardan bir tanesi de TersYön adını verdikleri sahte kamusal hizmetler kurumu. Kendisi bu oluşumu şu şekilde anlatıyor; “TersYön tarihin galip gelenlerin tarihi olduğunu bilir. Düzenin geçerli değerleri, şiddetin en incesini ve en barbarını arkasına alanların değerleridir. TersYön şiddet ve baskı yolu ile tepeden dayatılan yaşam ve tüketim değerlerini aşağıdakinin yakıcı bilgisi ile karşılar. Ekonomik, kültürel ve toplumsal tüm değerleri sömüren bu deve karşı, incinebilir olanı, ezileni, göz ardı edileni, ne ona ne de buna ait olanı koruma ve güçlendirme amacı ile hareket eder.” Bir diğer deyiş ile, TersYön toplumun çoğunluğu tarafından itilen, dışlanan kişi ve değerlere sahip çıkarak kültürek kimlik arayışına ve konusuna gönderme yapıyor, katkıda bulunuyor. Yani, toplumu “rahatsız eden” kişi ve öğeleri belirleyip, onlara sahip çıkarak göz önüne koyuyor. Kimlik konusu üzerine yürütülen çalışmalar arasında cesur bir yaklaşım olarak tanımlanabilecek misyonu, TersYön ve dolayısıyla Burak Delier’e takdir kazandırıyor. Delier’in (2007) tanımladığı kadarı ile, “TersYön dışlayıcı veya küçülmeci değildir, bütün üretici güçlerle ittifak kurabilir.” Yapının kendisi de toplumun içerisinde eleştirilen dışlayıcı ve küçülmeci sistemin kurbanı olmayı reddediyor. Dışlanan ya da dışlanmayan, fakat üretici olan herkes oluşumun bir parçası olabiliyor. Bu oluşum içerisinde meydana getirilen çalışmalar da, oluşumun ürünleri ve felsefesi arasındaki paralelliği görmek açısından dikkate değer. Madımak ’93 Ateşe Dayanıklı Takım Elbise ve Parkalinç bu eserlerden en önemli olanları.

Bahsi geçen bu iki TersYön çalışmasından kısaca bahsetmek gerekirse, ikisi de Türkiye’nin güncel kültürel kimlik problemlerinden yola çıkılarak yapılmış ve çeşitli sergilerde yerini bulmuş çalışmalar. Parkalinç, Delier tarafından tasarlanmış bir tekstil ürünü. 10. Uluslararası İstanbul Bienali kapsamında sergilenen çalışma, afiş için hazırlanan posterler ile desteklenmiş ve anlamı güçlendirilmiş. 2007 yılında Eleştirel İhanet başlığı altında yapılan Burak Delier söyleşisinde sanatçı eserde vurgulamaya çalıştıklarını özetliyor, “Projeyle vurgulamak istediğin şey maruz kaldığımız siyasetin her zaman ekonomiyle ve tüketimle bağlantılı olduğuydu. Kültür alanında bir eleştiride bulunurken sanki bu sadece kültür siyasetiyle ilgiliymiş ve ekonomik boyutu yokmuş gibi davranıyoruz. Oysa, siyaseti ekonomiden soyutlamamak gerekiyor.” Eser ile sağlanan eleştiriyi ise şu şekilde açıklıyor Delier, “Sanat eserinin en lüks meta olduğu ve metalaşmış bir nesnenin içindeki bütün siyasal göndermeleri ve bütün direnme yeteneğini yitireceği savını tartışmaya açmaya çalışıyorum[...] Kimse tüketim gücü olmayan insanlar için bir şey üretmez.” Farkına varılan bu kültürel endüstrileşmeye karşılık üretilen Parkalinç, toplum içerisinde tüketim gücünün yoksunluğu yüzünden dışlanan ve güncel siyasetin dışında kalan kişiler için üretiliyor.

TersYön çalışması olan Ateşe Dayanıklı Takım Elbise’yi şöyle anlatıyor Deniz Gül Burak Delier ile yaptığı söyleşinin ardından, “TersYön’ün ikinci ürünü, daha kolektif bir anıyı, acıyı ve karşı duruşu çalışan Madımak (93) “markalı” bir giysi. Bu, yanmayan kumaştan özel olarak üretilmiş bir takım elbise. Kumaşı, İsviçreli Schoeller Tekstil’den ithal. Nanoteknolojiyle üretilen bu kumaşlar en yüksek ekolojik güvenliği sağlarken (yağ, su, kir tutmamak gibi) yanmıyor. Seri üretime dayalı, son derece işlevsel ve en önemlisi ateşe karşı dayanaklı bu kumaş, burada isteğe bağlı, kişiye özel dikiliyor. NASA’ya filan üretim yapan bu inovatif kumaşları Madımak işinde kullanan Burak Delier, gerçektenden de hiçbir şirketin yapmayacağı üretimleri yapıyor. Parkalinç elli, Madımak (93) de üç adet üretilmiş, alıcıyla buluşmuşlar.” Bir yandan kendi çalışmalarını birer tüketim nesnesi olarak üretip, tüketim toplumu olgusuna eleştirel bir bakış sunan sanatçı, diğer yandan alıcısına göre fiyat farklılıkları göstererek satılan bu nesneler ile kapitalist üretici-tüketici ilişkisinden kendisini soyutlayarak ürünün kendisi ile de kültürel kimlik ile ilgili mesajını iletiyor.

            Kısacası, Burak Delier kültürel kimlik ve çokkültürlülük konularına sınıfsal ayrım ve eşitsizlik sorunları ile bağlantılı olarak yaklaştığı sergi ve eserleri ile, günümüzde birçok ulus devlet tarafından tartışılmakta olan bu konuların önemini kendi sanat anlayışı ile vurguluyor. Sanatçı, bu güne kadar değişiklikler göstererek işlediği kimlik konusunu fotoğraf ve endüstriyel tasarımlar olarak nitelendirilebilecek enstalasyonlar üzerinden ifade ediyor ve farklı mecralardan beklediği tepkileri almayı başarıyor. Sanatçının aldığı tepkiler de, kültürel kimlik bağlamında eşitsizlik ve sınıfsal ayrım konularına dikkat çekerek toplumun konu hakkında düşünmesini sağlıyor.

Kaynaklar:

• Gül, Deniz. "Burak Delier Röportajı." Being At Odds. Deniz Gül, 23 Nisan 2008. Web. 21 Mayıs 2011. <http://oddat.blogspot.com/2008/04/burak-delier-rportaj.html>.
• Kosova, Erden. "Eleştirel İhanet." everestmylord. Erden Kosova, 25 Ekim- 25 Kasım 2007. Web. 21 Mayıs 2011. http://everestmylord.blogspot.com/.
• Sinnar, Altay Kuzey. Boğaziçi'nde "Çağdaş Sanat" Röportaj Dizisi 2010. Personal Interview by Altay Kuzey Sinnar. 2010. 21 Mayıs 2011. <http://istanbulmuseum.org/artists/burak%20delier.html>.
• http://tersyontersyon.blogspot.com/
• http://www.turkishculture.org/whoiswho/visual-arts/burak-delier-2019.htm
• http://www.artfacts.net/en/artist/burak-delier-99528/profile.htm
• http://www.artchive.org.tr/tr_reference/page/1654_burak_delier
• Tüzünoğlu, Azra. “Linçgeçirmez parka: ‘Parkalinç’”. Radikal Kültür Sanat, 06.09.2007.
• http://www.timeoutistanbul.com/e10237/sanat/burak_delier_kisisel_sergi

Kültürel Kimlik ve “Anneannem”: Kitap Değerlendirmesi

            Çokkültürlülük, tanımı çok da uzun seneler öncesine kadar yapılamamış bir olgu, şu anda ise dünya üzerindeki birçok ülkenin demografik yapısını açıklamada kullanılan temel tanımlardan bir tanesi olmuştur. Günümüzde çokkültürlülük bir ülke için olumlu anlamlara gelmesine, o ülkenin toleranslı ve farklılıklara açık yapısının göstergesi olmasına karşın, belirli dönemlerde ülke içerisinde sosyal ve kültürel problemlere sebep olabileceği unutulmamalıdır. Çokkültürlü ülkelerden ancak çok azı bu günkü toleranslı yapılarına geçmiş zamanlarda kültürel çatışmalar yaşamadan ulaşabilmiştir. Dolayısıyla, çokkültürlülük birçok ulus devlet için problem kaynağı statüsünü korumakta ve farklılıklar takdir edilmek yerine ya görmezden gelinmekte ya da zoraki entegrasyon ile ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Çokkültürlülük meselesine karşı bahsedilen olumsuz algıdan ve yaklaşımdan ötürü, ulus devletler içerisinde yaşayan azınlık kültürler belirli dönemlerde toplum tarafından utanılması gereken davranışlara maruz kalmış ve ülke içerisinde yok olma tehlikesiyle bile karşı karşıya kalma noktasına gelebilmişlerdir. Talihsiz zamanlardan geçen kültürlerin serüvenleri ise zaman zaman ileriki tarihlerde yeni nesiller tarafından hatırlanması ya da ibret olması açısından belgelenmiş, kaydı tutulmuştur. Sayısal veriler ve istatistik hesaplamalarından daha etkili belgeler ise kültürel kimlikleri açısından toplumun çoğunluğundan farklı olan kişilerin tecrübeleri ve yaşamlarının okura aktarıldığı romanlar olmuştur. Türkiye’de de birçok farklı ülkede olduğu gibi azınlıklar tarafından romanlar ile belgelenmiş birçok eser bulunmakta ve zamanın belirli bir aralığında azınlık toplumların maruz kaldığı durumlar bu eserler aracılığıyla anlatılmaktadır. Rum, Ermeni ve Musevi azınlıklar bu kültürel kimlik konusu üzerine Türkiye topraklarında eser üreten toplumlardan sadece birkaçı olmakla birlikte, konu üzerine en tartışmalı ve ses getiren eserlerin de yaratıcıları olmuşlardır.

            Fethiye Çetin tarafından yazılan ve 2004 yılının aralık ayında Metis Yayınevi tarafından basılan “Anneannem” romanı, Ermeni kültüründen ve Türk topraklarında zamandan kesitler sunan eserlerden bir tanesi. Kısaca eserin içeriğinden bahsetmek gerekirse, Fethiye Çetin’in öz anneannesi Seher ya da kendi dilinde Heranuş’un talihsiz olaylar dizisiyle ve canice ailesinden ayrılışı ile başlayıp devam eden, ölümü ile son bulan hayat öyküsünden parçaların bulunduğu bir gerçek hikaye. Göz yaşartan bir dram üzerine farklı bir kimlikle kurulmuş bir hayat ve geçmişe bakınca korkuyla “O günler gitsin, bir daha geri gelmesin” dedirten koşulları gözler önüne seren Türkiye gerçekliği… Sadece kitabın başlangıcı bile kültürel kimlik farklılıklarının çözülmesi gereken sorunlar olduğu ve bu soruna getirilmesi gereken çözümün zoraki uyum olduğu düşüncesinin bireyleri nasıl başka isimlerle ve yaşamlarla hayatlarına devam etmek zorunda bıraktığı gerçeğini tek bir örnek üzerinden sergilemeye yetiyor. Fethiye Çetin’in anneannesi Seher, yani Heranuş, toplumsal bir utanç kaynağı olan 1915 Ermeni tehciri olayında ailesinden annesinin bütün uğraşlarına rağmen koparılıp belki hayatı kurtarılıyor ama bambaşka bir hayata, kendisinin olmayan bir yaşama sahip oluyor. Çocuk ve torun sahibi olan Seher, annesi, halası, kardeşleri ve kendi anneannesinde kopuyor on yaşındayken ve onlarla birlikte adını, kültürünü, benliğini unutmasa bile geçmişte bırakmak zorunda kalıyor. Fakat Ermeni kimliğini ailesinden koparılana kadar özgürce yaşamış olan Heranuş, Seher olduğunda da bazı anlarda bu kimliğin izlerini bilinçli ya da bilinçsiz sergiliyor. Ailesinden kopan, İsguhi ve Hovannes’in kızı Heranuş, Esma Hanım ve Hüseyin Onbaşı’nın evlat edindikleri kızları Seher oluyor. Sonradan ailesinden haber almayı başarsa da Seher aradan geçen zamanda evlenmiş olduğu için ailesinin yanına Amerika’ya gitmeyip, Türkiye’de aralarında Fethiye Çetin’in annesi Vehbiye’nin de bulunduğu dört çocuğunu dünyaya getiriyor. Seher, eşi Fikri ile birlikte dört çocuğunu yetiştiriyor. Bu şekilde ilerleyen Seher’in hayatının yanı sıra eserin içinde tehcir sırasında ailesinden kopan başka çocuklardan ve aile bireyleri ile ilgili bilgiler de bulunuyor. Türk kültürel kimliği konusunda önemli olan Ermeni tehciri, Çetin’in kitabında Seher’in ve benzer kişilerin yaşam öyküsüyle okuyucuya iletiliyor. O zamanın koşulları içinde gerçekleşen olaylar zincirinin bugünün Türkiye’sinde tekrarlanmaması veya benzer dışlayıcı politikaların izlenmemesi adına bir delil olarak gösterilebileceği, kültürel kimlik konusuna farklı bir bakış açısı sağladığı söylenebilir.

Sonuç olarak, son yıllar da dahil olmak üzere tehcirin gerçekleştiği 1915 yılından bu yana, başta Ermeni topluluklar olmak üzere birçok toplumun Türkiye’ye yüklenmesinden de dolayı, Türkiye’de çok konuşulmayan hatta hala bir tabu olarak kalan bu konu hakkında Çetin’in kitabı sanat çevrelerince cesur bir hareket olarak görülmekte. Söylenmeyeni söylemek, görünmeyeni gözler önüne sermek ve sahip çıkılmayana sahip çıkmak çoğu zaman toplum baskısından dolayı zor bir durum. Ancak, Fethiye Çetin bu durumun ve yaratılan toplum baskısının üstesinden kendi aile fertlerinden birinin, anneannesinin öyküsünü anlatıyor olması sebebiyle muaf tutulmuş olabilir. Şüphesiz, Çetin de konu hakkında eser yaratan birçok yazar gibi toplumun belirli kesimleri tarafınan eleştirilere maruz kalmıştır ama, neticeye bakıldığında anneannesinin hikayesini anlatıyor olması bu baskının önünde bir siper olarak değerlendirilebilir.

Kitap hakkında yapılan yorum ve eleştirilere göz gezdirilecek olursa, kitabın konusu ve içeriği üzerine belirtilen görüşler hakkında daha öznel bilgiler edinilebilir. Örneğin 9 Aralık 2004 yılında, Yahya Koçoğlu tarafından Bağımsız İletişim Ağı’nda yazılan kitap eleştirisi şöyle, “Fethiye Çetin, anneannesinin Ermeni olarak doğduğunu, yıllarca bilmiyor. "Sen bize çekmişsin" lafının içerdiği anlamı yıllardan sonra çözüyor. Ev gezmelerinde çörekli ikramların anlamını, mezarlıklardan değil yaşayanlardan korkulması nasihatinin anlamını yıllardan sonra anlıyor Fethiye Çetin. Ya da başının arkadan terlemesinin, ailenin bir özelliği olduğunu... Avukat Fethiye Çetin, kitabında, anneannesinin yaşamını anlatıyor. Ama bu yaşam, onlarcasını bildiğim, binlerce olduğunu düşündüğüm "kılıç artığı" çocukların hikayelerinden biri sadece.” Aynı Koçoğlu’nun da belirtmiş olduğu gibi, Çetin’in anneannesinin karakterinin bir parçası olarak düşündüğü bazı şeylerin aslında sahip olduğu Ermeni kimliğine bağlı olduğunun farkına varması, hayatının bir bölümüne ışık tutuyor. 20 Aralık 2004 tarihli Radikal Gazetesi’nde çıkan alaycı yazısı “Yine Ermeniler!”de ise Yıldırım Türker, akımın bir parçası olan tipik bir Türk’ün ağzından yazıyor yazısını. “İlköğrenim tedrisatına bile onların iddialarına karşı nasıl birer Türk vatandaşı olarak kendimizi, milletimizi ve şanlı geçmişimizi koruyabiliriz üniteleri yerleştirdik. İnkârımızda inandırıcı olabilmek için çocuklarımızı bu nefretle zehirlemek; okuma-yazma ve çarpım cetvelinden hemen sonra onlara bu ebedi düşmana karşı bir dil armağan etmek gerekiyordu.” Koçoğlu’ndan farklı olarak, Türker’in yazısında yer verdiği tehcir ve benzeri utanç duyulacak olayları inkar etme huyu, Türk toplumunun kültürel kimlikleri ve çokkültürlülüğü benimseme konusundaki isteksizliğine de dikkat çeker nitelikte. Benzer kitap yorumları farklı yazar ve eleştirmenler tarafından dile getirilmiş, ancak bu eleştiriler arasında en enteresan olanı içinde barındırdığı ironiden dolayı kesinlikle Hrant Dink’in 16 Aralık 2004 tarihinde Birgün Gazetesi’nde yayınlanan “Şimdi yalnızlık zamanı” başlıklı yazısı. Dink yazısında şöyle diyor, “Bugün Aralık ayının 17′siydi değil mi? Az sonra, şu içinde yaşadığımız sessizlik bozulacak, ortalık Avrupa Birliği’nin kararına boğulacak. Ve kaçınılmaz olarak da yalnızlık bitecek. İyisi mi gelin o gürültü kopuncaya kadar, daha şunun şurasında biraz vakit varken bu yalnızlığın tadını çıkaralım. Heranuş Yaya’mızın ya da Seher Nine’mizin yalnızlığıyla kendi yalnızlığımızı buluşturalım. Sizi temin ederim ki bu buluşma, Türkiye’yle Avrupa’nın buluşmasından çok daha önemli.” Yazısında aynı topraklar üzerinde yaşayan farklı toplumların buluşmasının ülkeler arası buluşmalardan çok daha önemli olduğunu vurgulayan ve yumuşak bir dille bir kardeşlik mesajı veren Dink, bu yazısından yaklaşık 3 sene sonra 19 Ocak 2007 tarihinde, Türkiye’de Türk-Ermeni çatışmasının sonlanması için uğraşırken uğradığı suikastte hayatını kaybetti.

            Bu kitabın yazarı olan Fethiye Çetin’den de şüphesiz bahsetmek gerekir kitabın alt metnini doğru anlamak ve Heranuş’un yaşam öyküsünden bir ders çıkarabilmek için. Kültüre bakış açısı ve kendi ailevi yaşantısındaki ironik çakışma da belki kitabı değerli kılan özelliklerden bir tanesi. Fethiye Çetin, Metis Yayınevi’nin verdiği bilgilere göre “Elazığ ilinin Maden ilçesinde doğdu, ilk ve orta öğrenimini Mahmudiye, Maden ve Elazığ'da tamamladı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. İstanbul Barosu İnsan Hakları Yürütme Kurulu üyeliği ve Azınlık Hakları Çalışma Grubu sözcülüğü yaptı. Yazıları çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanan Fethiye Çetin, Türkiye'de geniş yankı uyandıran ve İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Yunanca, Doğu ve Batı Ermenicesi gibi çeşitli dillere çevrilen Anneannem (Metis, 2004; 8. basım, 2008) adlı kitabın da yazarıdır. Gazeteci Hrant Dink' in ve Agos'un avukatlığını yürüten Çetin, Dink'in ölümünün ardından da ailesinin avukatlığını üstlendi.” Yukarıda da bahsedilen ironi, Azınlık Hakları üzerine çalışmalar yürüten Fethiye Çetin’in, yıllarca bir azınlık olduğundan haberi olmadığı anneannesinin Ermeni olduğunu öğrenmesiyle ve kitabı yazması ile ilgili. Belki de, Çetin anneannesinin Ermeni Heranuş olduğunu öğrenmeseydi, bu kadar ilgili olduğu azınlık hakları konusuna ve kültürel kimliğe değinen bir eser meydana getirmeyecekti. Çetin’in anneannesi Seher/Heranuş ve onun başından geçen olaylar, kültürel kimlik açısından günümüzde halen tartışılan Ermeni ve azınlık konularına dikkat çekmiş ve bu konuları farklı bir bakış açısı ile tartışmaya açmıştır. Kimlik gibi hassas konuların bazen toplumsal olarak tartışıldıklarında ne kadar tepkiyle karşılaştığı ama bireysel boyutta çok daha ılımlı tartışılabileceklerini gösteriyor Çetin’in eseri. Heranuş’un hikayesini onu tanıyarak öğrenen bir kişi, ona sadece bir Ermeni gözüyle değil, çok acılar ve zorluklar yaşamış bir insan gözüyle bakıp, Heranuş’un başından geçen talihsizlikleri kınaması çok daha olası olacaktır. Hele ki, Çetin’in olayları anlatışındaki başarısı ile olayların olağanüstülüğü, okuyucuda gözle görülür bir etki yaratırken, kişinin Seher’e sempati göstermemesi imkansıza yakın bir ihtimal.

Yazar Hakkında Bilgi:

http://www.metiskitap.com/Metis/Catalog/Author/2294

In Defense of Agenda 21 For Culture

     There are many documents that reach the hands of the local government authorities for them to sign and ratify throughout the day, but how many of the important and really useful ones get signed is another aspect to be argued. The main objective of the local governments and the cities of the world are to maintain a democratic atmosphere for the diverse ideas to co-exist with one another and to protect the well being of their citizens. With this main objective in mind, many local government authorities get swamped up with the daily worries of the city residents and the needs concerning their city, while the tiny matters overshadow what’s most important; democracy and well being. Anthony Haas in his article “Democracy and Well Being” states the goals and purposes of the local government as such,

Local government can: improve the local environment, promote urban design, provide and develop local open space and recreation facilities, set strategic policy directions, prepare annual plans, budgets, long-term council community plans, policies and plans under various Acts; e.g., transport, resource management, act on behalf of other principals such as central government (e.g., as district liquor licensing agent, and distributing local grants), reflect diversity in the choices made by each local council on the roles it undertakes, administer responsibilities under laws and regulations, e.g., building, food, administer consents under local policies and plans, regulate local nuisances such as animal and pest control, fund roads, water, waste disposal, parks, rubbish collection, libraries and other services, oversee the delivery of services, provide an infrastructural and planning framework in which communities can grow and the economy can flourish, coordinate with other agencies operating locally; e.g., Employment Service, Police, assist businesses (local employment generation), promote cultural and sporting events, promote local visitor and tourism events, coordinate initiatives such as safer communities councils, listen to and consult with communities, develop and advance community viewpoints, define and enforce appropriate rights within communities, provide for effective participation.

There are number of ways to handle the process of determining the priorities by the authorities, but the most efficient method would be to get involved in a collective action alongside with the other local authorities and the cities of the world that would provide assistance as to define the priorities of a government authority without losing track of the daily tasks and duties. Such a collective commitment was made in Barcelona in 2004 within the framework of the Universal Forum of Cultures. The framework requires a commitment to “human rights, cultural diversity, sustainability, participatory democracy and the creation of conditions for peace” as stated in the Agenda 21 itself. After reviewing the agreement, one can clearly claim that there’s a reference to sustainable development that is enabled by the methods provided in the document. Any government authority must be interested in practicable methods to obtain sustainable development mainly for the purpose of public’s well being. The evidence to willing local governments is found in numerous cities in 135 countries all around the world that have signed and began implementing Agenda 21.

The fact that so many local governments and cities are applying the Agenda 21 into their governmental structure is, without a doubt, an enforcement for other local governments to sign the agreement and implement the objectives stated in the agreement, but it’s not enough without understanding what Agenda 21 for Culture suggests and provides for the new local authorities that decide to sign the agreement. Therefore, a brief introduction to the agreement is necessary. The Agenda 21 for Culture defines culture as one of the most important tools for reaching sustainable development. Of course, without respecting and maintaining cultural diversity, culture as a tool for sustainable development is invalid. Therefore, it urges multicultural societies to embrace the diversity and create their local government policies with regards to the cultural diversity that exists in their community. The document suggests that the cultural heritage of the world and nations are created through the diversity that exists within the countries and consequently in the world. As a result, Agenda 21 for Culture refers to cultural diversity as “the main heritage of humanity”. Alongside with cultural diversity, environment as a source of environmental sustainability is also referred to as a heritage of humanity and that economic models endanger environmental sustainability, while globalization endangers cultural diversity. In light of this approach towards environment and cultural diversity, the role of local governments and city authorities are defined as “worldwide agents” that have to defend human rights through transparent and public participatory governance models. Agenda 21 for Culture state that for the safeguarding of democracy, cultural rights should be seen as a part of human rights, which are protected by the universal law and agreements. It recognizes that intolerance is the main approach that threatens conditions for peace if we overcome it through cultural development strategies. The agreement continues by claiming that “full human development” is only possible through cultural invention and creative diversity that is achieved in local spaces and cities.

The quality of local development, as stated in Agenda 21 for Culture, is maintained through combined cultural and other public strategies while securing equilibrium between private and public interests. The secured equilibrium will grant appropriate economic evaluation of cultural goods and will promote production from diverse cultures, overcoming possible identity issues. The lack of cultural production is one of the factors that result in loss of cultural diversity and erosion of certain diverse cultures within a community. A consequence of the extinction of a culture, there appears the loss of identity, which may result in radical forms of outrage. To constrain such violent outcomes, local governments are expected to treat their citizens without discrimination and promote all sorts of cultural production and information transfer as cultural acts through their local government policies. Another aspect of their duties, is to protect the cultures and cultural productions that are faced with extinction due to the fact that they have been unprotected through the years. This protection can be granted through providing funds or through services for such cultures to safely, express themselves. In this sense, the centralization of cultural policies is also a threat to cultural diversity and should be eliminated through decentralized governance forms adopted by the local governments. These requirements stated in the Agenda 21 for Culture are some specific examples of the encouraged approach to be adopted by the local government authorities that would also, improve their governing skills. There are also, recommendations for the local governments, state and national governments, United Nations programmes and agencies, international organizations and finally, for the intergovernmental and supranational organizations. These recommendations are, though they each refer to a specific party alone, if fulfilled by each party, work together for visible action to be taken in global level and for successfully securing cultural diversity and environment all around the world.

Furthermore, if the local governments and why they have decided to sign the Agenda 21 for Culture is viewed, the local governments that have not signed the agreement can be convinced about the advantages of the agreement. To begin with, the overwhelming majority of the local governments that have signed the Agenda 21 for Culture are European countries. Since united by the European Union, these European countries find no problem with the idea of forming networks among the local governments in their cities and cities in other countries. They have signed the agreement in order to legitimize the sharing process of common experiences or assistance they receive in governmental matters. They have also received assistance in protecting cultural heritage and prioritizing the local matters according to their importance. The city governments that have signed the agreement also have other motives such as prestige. Signing Agenda 21 for Culture and implementing the requirements of the document means that the city and its local government are respecting human rights and cultural diversity as a part of these rights. It means that the local government is well aware of its primary duties as protecting and promoting the democracy within the society and to preserve the local citizens’ well being. It is quite important all over the world for institutions to understand and fulfill their job descriptions and to take it further if possible. Such qualities reassure their local authority and the viability of the institution in people’s perceptions.

Moreover, the question that needs to be answered is why a local government that has not signed the agreement so far, should sign it. As mentioned above, there are several desired qualities captured with the Agenda 21 for Culture but the positive outcomes specific to the signatory governments might be more interesting for the local governments that are considering the agreement. First of all, for a country that is not a member of the European Union and that wishes to become one, it must be underlined that EU gives great importance to Agenda 21 in their inspections on the country. The document clearly reminds the local governments that they care about human rights and cultural diversity while showing efforts to protect it. This principle is not something extraordinary for any local government that is under the oath of protecting democracy and well being of its citizens with respect to human rights and international laws. With signing the Agenda 21 for Culture, there’s a certain degree of prestige that most governments would work very hard to achieve through other means. The element of prestige, as explained above, comes from the fact that most citizens know and highly cherish human rights and they give importance to a democratic and fair society that is created by unbiased, non-racist and proactive government policies. In countries that are struggling with the accusations of poor human rights protections and implementations, adopting Agenda 21 for Culture in the local scale might be a solution to such accusations.

Countries or local governments may have experienced some unfortunate instances such as economical crises or internal disputes in their recent past and it’s known for a fact that such incidents create intolerance and insecurity in public. A way to overcome such negative feelings arising from the public can be defeated through the establishment of a tolerant and secure environment for all citizens by the public authorities. The roadmap provided by the Agenda 21 for Culture is exactly what is defined above with the tolerant and secure environment for all citizens regardless of their origin.

Finally, it is believed by many people that along with the decrease in natural resources, the lack of cultural diversity results with the inability to achieve sustainable development. Through acquired stakeholders and partners provided by the Agenda 21 for Culture, the actions to protect natural resources and cultural diversity in social environment can be much easier to maintain. Ensuring sustainable development can easily secure the governing positions for the near future to those, who are already in charge of local governing.

Evidently, a simple signature to Agenda 21 for Culture grants many opportunities for both local governments and the citizens living in these local spaces. Of course, along with signing the agreement, the local authorities have to undertake the responsibilities they agree upon in the agreement. Fortunately, the responsibilities stated in the agreement are not impossible deeds or are they useless for the benefit of governing bodies and the local society. Therefore, a local government would gain more from adopting the context of the Agenda 21 for Culture as a guiding tool than ignoring the principles stated in the agreement.

An Analysis of The UNESCO Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions

In order to understand the necessity that was transformed into the creation of the Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions, one must first obtain some background information on economic principles of liberalism, definition of cultural diversity, differences between cultural goods and commercial goods, conditions after the Second World War and the extent of World Trade Organization (WTO), General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) and General Agreement on Trade in Services (GATS). Without fully understanding and obtaining information on these previously mentioned concepts, one might fail to notice how these important and relevant terms coincided towards the preparation of the UNESCO Convention.

To commence with the explanation and the role of these concepts, it’s perhaps best to start with the conditions after the World War II. With the Second World War ending, causing the world economy to come through one of the most crucial recessions, there was a need for an economical strategy change. As a consequence of this economic need, dominance of liberal economy progressed throughout the world, spreading from one country to another. Liberal economy brought the concept of free trade, which is beneficial for all parties that are involved in the trade process. The extent to which countries benefit from this exchange is, of course, depending on the production levels of the countries. Therefore, whoever produces more and trades more, becomes better off compared to less productive countries. To gain advantage as a less productive country, some countries have tried to get control over the trade that goes on in their country with other countries. Such countries tried to keep trade in a level that wouldn’t benefit the traded country more. This injustice in trade process inflicted on both parties involved in trade, had to be prevented. World Trade Organization was founded to construct certain rules and regulations on trade, while flourishing and securing the natural course of liberal economy. GATT and GATS were written documents of the rules and regulations that were decided upon in World Trade Organization. These documents revealed certain acknowledgments on the conditions in which countries should impose tariffs and quotas and the conditions that apply to the trade of services. To further clarify the main function of GATT, it aims to eliminate any discriminative actions such as embargos, capitulations, etc. without any viable cause and to provide healthy competition in today’s modern world and international trade. It hopes to improve trade relations among countries. GATS tries to define the service sectors on the other hand. This agreement is often criticized for undermining obligations to citizen while favoring business activities.

Another important concept that must be thoroughly understood is the difference between commercial goods and cultural goods. Commercials goods are produced mainly for their functional use. There’s a supply and demand side for these goods where the producer tries to maintain equilibrium to maximize his/her profit. The worth of these goods are defined through the fixed and variable costs in addition to a profit depending on the competition in the sector. These values add up to create commercial goods’ market value through which its exchange is realized. Cultural goods on the other hand, cannot be valued through the same process of valuing commercial good. Since the cultural products are distinctive and one of a kind, the costs don’t play a significant role in the process of determining their market value. The symbolic, historic or aesthetic value of the cultural good is essentially effective in its valuation. Therefore, the GATT or GATS weren’t sufficient for defining the conditions for trade of cultural goods. Consequently, the need for an amendment in these agreements or a separate convention specifically concerning cultural goods was needed.

Furthermore on the conditions leading to the UNESCO Convention, the existence of cultural diversity is crucial to the trade of cultural goods. The uniqueness of the cultural good is directly related to the environment that it’s produced in. We can discuss in this sense, both the cultural diversity among nations and within nations. The cultural products vary among different countries or regions because of the differences among cultures. Also, within one country, what is produced in one region may not be produced in another region due to a lack of knowledge in the production process of this good. Any change in the production process of this good can diminish this good’s cultural and market value. As explained, the diversity of cultures has immense effect in cultural production and has to be protected for this type of trade to exist.

The UNESCO Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions was created in light of these concepts and events. The question that we’re up against is, acknowledging that culture is a dynamic phenomenon, whether it is a sensible action to interfere with its natural course by such conventions or agreements. It is evident that the current conditions practicable for trade are somewhat ineffective when it comes to cultural products because of the lack of protection on cultural diversity. Indeed, the Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions appears as an effort to come up with a solution to protect cultural diversity and cultural heritage that varies among different countries. Then, we should ask if these efforts are adequate and suitable for the protection of cultural diversity and heritage while answering the questions on the context and the motives behind this convention.

If we try to analyze the motives behind the creation of this convention that was initiated with the joint efforts of France, Canada and the European Union, perhaps, the main point that would attract attention would be the obvious dominance of United States on the international trade. Thus, the dominance of US in the global market affected the cultural atmosphere of every nation tied together by trade relations. France and Canada united together with the fear of losing control over their cultural heritage that they counted on in terms of one of their economic resources. It’s a well-known fact that there are opposite approaches to cultural policy and strategy between United States and France. Due to the fact that US is a relatively new country compared to France, US cultural policies and strategies depend on multiculturalism in a sense that it cares less about the heritage, which is a factor that flourishes pop-culture. On the other side, France is a country that deeply cares about the protection of its cultural heritage and language. It’s not surprising to observe that a country so protective of its cultural heritage and language such as France, to be disturbed by the domination of a foreign culture affecting their cultural assets. The fact that these two main camps on the issue of diversity of cultural expressions have diverse views is expected and is not necessarily a negative thing since; it enforces the emergence of new ideas and solutions to such issues in cultural field. In his article “The UNESCO Convention on Cultural Diversity, and the WTO: Diversity in International Law-Making?” Joost Pauwelyn suggests, “Whatever the merits of how best to sustain minority cultures -- through public institutions, subsidies and screen quotas, as the convention implies, or rather by vigorous antitrust rules and the free flow of ideas, as its critics retort -- the episode offers an intriguing glimpse into the increasingly complicated world of international law-making.”(2005) Perhaps, it should be restated that a culture with the lack of cultural heritage translates better into the popular culture, because some cultural heritage ties are so unique that other nations may fail to relate to these intangible and tangible assets. As a homogenous and multiethnic society, US adopt the cultural values that are dear to all of its citizens through a certain extent of intercultural relations and policies. It’s safe to claim that when a multicultural nation defines its cultural policies accordingly, these cultural values generally become a part of the popular culture.

Moreover, the distinction between economic development and commercialization should not be overlooked, because these two concepts, if misinterpreted, can cause an erosion of cultural heritage and cultural diversity. Only through a clear understanding of this dissimilarity, full protection and promotion of cultural heritage and diversity can be achieved. To go further into the explanation of these two opposing terms, it’s best to begin with commercialization. The process of commercialization has to do with promoting a product as a commercial good to be sold in the market. During this phase, there has to exist a product which can be widely demanded and the supplier can make a mass production of this particular commercial good. The producer only selects the kind of goods that he/she knows will be sold and he/she aims to gain the maximum profit through the trading of these goods. When put like this, the commercialization of a good emphasizes the end product of the whole production process rather than taking other element into consideration. What is sold is more important than how it is produced and what its inputs are. While talking about the commercialization of a cultural product, the circumstances are the same. A cultural producer, an artist for instance, selects the number of artworks that he/she creates, which he/she knows are demanded from this artist. The other artworks are not taken into account and are forgotten after a while. Even if this artist has put a lot of effort into the production of these works or used a special technique in this process, because there’s no demand or visibility of these goods, they will erode in time. Economic development on the contrary, bears its meaning within its name. For there to exist a development of any kind, which is a concept that is calculated through the course of longer units of time, there has to be a sustained progress. Sustainability, therefore, is the key element that leads to economic development. To be more specific, in order for economic development to occur, the whole process of creation and production should be protected. Unlike commercialization, economic development should take necessary actions for securing the cultural environment, cultural producers and provide them visibility as giving importance to the whole production process.

To conclude with, the main question that the UNESCO Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions brings into mind is whether or not the dynamic nature of cultural evolution should be tempered with or not without keeping in mind that cultural diversity and cultural heritage are too valuable to loose. Without a doubt, cultural diversity and heritage are valuable and should be protected for the upcoming generations. In the course of this complex discussion, one must feel the need to ask what counts as cultural heritage and what doesn’t. Every ancient tradition or practice in daily life cannot be defined as intangible cultural heritage but some traditions reveal their cultural value. Certain actions such as the UNESCO Convention, definitely favor the protection aspect of culture over the dynamism aspect of it but do we really have such a choice? Can we protect some part of a concept while avoiding the other?

Thus, there’s another question brought to surface with this convention; the question is the freedom of expression and whether it’s even slightly independent from all the provisions and the prohibitions of the governments. The title of the UNESCO Convention bears the claim of protection and promotion of cultural expressions but to what extent can cultural expressions be protected or promoted when other cultures’ expressions are restricted within a country? Perhaps, the reason why the UNESCO Convention is approached to be controversial by many people and mainly by the United States is its failure to answer these questions. “The pact was overwhelmingly accepted. Only two UNESCO members, the United States and Israel, objected. The United States called the treaty "deeply flawed," protectionist, and a threat to freedom of expression.” (Pauwelyn, The UNESCO Convention on Cultural Diversity, and the WTO: Diversity in International Law-Making?, 2005)

Additionally, as it has been mentioned previously, the most efficient way to protect and promote cultural diversity and cultural heritage, which includes cultural expressions, is through sustainability. Taking economic development process as a role model in this sense and sustaining the production process of cultural goods and expressions, would take the nations a long way. The author of the article “The UNESO Convention on Cultural Diversity, and the WTO: Diversity in International Law-Making?” Joost Pauwelyn supports the view that the convention fails to provide an efficient way to protect cultural heritage and cultural diversity in his claim, “The major bone of contention in the negotiations was not about finding the most effective policy for different cultures to flourish. It was rather about how the new treaty --explicitly permitting the protection of cultural industries - would relate to existing free trade rules at the WTO. But even that question was left unresolved in article 20 of the convention - an article that goes both ways.[4]”. (2005)

Finally, the recent argument is whether Turkey should sign the Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions or not. The current scenario of Turkey is quite different from the ideal in terms of acknowledging and protecting cultural expressions. There are a number of expressions that are accepted in Turkey while opposing or diverging expressions are denied or even censored. In a country where there exist more censorship than there are expressions, signing the Convention on Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions would not be a mistake, if the aim is cultural progress. Going back to the origin of the debate, it is yet to be seen and observed how much the cultural heritage should be protected and how much the dynamism of culture should be protected through the actions taken by the UNESCO Convention. 

Contrasts and Similarities Between İstanbul Modern, Santral İstanbul, Bilbao Guggenheim and Tate Modern

İstanbul Modern

To get a better grasp of a particular type of art institution such as a Modern Art Museum or a Contemporary Art Museum, comparisons between known institutions of that sort may prove to be very useful to obtain solid facts and further information on the subject. To achieve this goal we can obviously claim that as well as the existing similarities between certain art institutions such as İstanbul Modern, Santral İstanbul, Tate Modern and Bilbao Guggenheim, indeed there exist a number of differences among these institutions.

The main elements to look for and to be analyzed in the course of reviewing art institutions are the ownership type adopted by the institution (public, private, public-private etc.), the architecture, the branding, the position in the regeneration process of the city, programming, communication of the institution and how it has transformed throughout the years.

Guggenheim Bilbao

            To begin with our analysis, architecture is assigned to be the starting point. Tate Modern is an institution that is contained within a renewed building that used to be the old Bankside Power Station. According to the article “The Guggenheim Bilbao” by Jim Lane, the renewed architecture of the Tate Modern Museum can be classified as a building with characteristic 20^th century features whereas the rather newly built Guggenheim Bilbao’s architecture reveals the trends of the “22^nd or even the 23^rd century”. The building of the Tate Modern is situated near the Thames River transforming the area since the day it has opened its doors to its visitors. According to another article “Artists, Galleries and Regeneration” published in 30 October 2008 by the Gallery of Modern Art in Glasgow, “Tate is a very physical building, it also recognizes that it is not just an exhibition space and it recognizes the value in longer term engagement.” In comparison with the architectural characteristics of Tate Modern, Guggenheim Bilbao is a building that has been created from scratch. It also has another significance that makes the Guggenheim building distinctive from the Tate Modern, İstanbul Modern and Santral İstanbul buildings: In the article “Art For Whose Sake? Modern Art Museums and Their Role In Transforming Societies: The Case of The Guggenheim Bilbao”, Evdoxia Baniotopoulou states “The “emblematic buildings” can in addition be related to the particular political situation. In a region where ethnic identity has a significant importance, both on a private and a governmental level, a visual reminder of it distinctive enough to become an emblem could serve as a point of reference and generator of civic pride.” where it’s implied that Guggenheim building is an “emblematic building”. Furthermore on the comparison of buildings, İstanbul Modern has emerged in 2004 with its recently constructed building near the Bosphorus in an area consisting of 8.000 meter squares. The construction was in fact not started from scratch in contrary to the case of Guggenheim Bilbao, it used to be an entrepot. The storage building was transformed into a Modern Art Museum with the hope of transforming the rest of the district that probably has one of the best views of the city of İstanbul. Moving on to our next location of interest, Santral İstanbul is a large art space with extending roots of history. The article “Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe?” by Deniz Göktürk, Levent Soysal and İpek Türeli, states “On the other hand, for a city which claims to be part of the contemporary world, the production of new spaces for art is a responsibility. The only example in this sense is Santral, the huge exhibition space that was built by the Bilgi University in the grounds of the Ottoman-era electric power plant, which was given for use to the university by the Akp Leader, Erdoğan, the current Prime Minister.” The resemblance of the Santral building to the wind turbine of the Tate Modern is inevitable to the professional eye.

Santral İstanbul

            However, the role that these architectural geniuses play in the process of transformation of the city and the district they are built in is equally important. The extent to which these buildings have succeeded in transforming their environment is questionable. Without a doubt, the Tate Modern building as well as Guggenheim Bilbao building and İstanbul Modern attracted the attention of investors to their region. Hotels are built into these neighborhoods and the resident profile has changed dramatically. In contrast to Tate Modern and Guggenheim Bilbao, in case of İstanbul Modern, the residents nearby became generally consisting of foreigners or rather tourists along with the traditional Turkish families. Santral İstanbul is considerably less successful compared to its competition in terms of transforming its environment.

Tate Modern

            Furthermore on the comparison, according to a review by Locum Destination in 2001 called “Transforming the Thames”, Tate Modern is a “high-profile” public sector project. Again in the same article, it’s claimed, “Tate Modern, on the other hand, opened with a bang and has attracted only positive public and media reaction. As well as succeeding commercially, welcoming 2.9 million visitors in its first six months alone, it has been able to participate in plans for a socially inclusive economic transformation of its locality, led by the local authority.” This information reveals that Tate Modern has been a successful public sector project in terms of its communication and planning techniques. The planning of Guggenheim is “The concept, which originated from Baltimore, could be defined broadly as “a development in its own right, which may or may not be self- sustaining; a marshalling point for further investment [and] a marketing tool for an area or city” (Smyth 1994).” The success of Guggenheim Bilbao is also evident in terms of its communication and planning. In terms of branding, it’s said, “What renders this museum particularly interesting is that its phenomenal success – due to a combination of stunning architecture, a big name collection and huge amounts of publicity worldwide – will most probably set it as a precedent for other projects.” İstanbul Modern is also an institution which is well capable of creating its own brand and making advertisement through its exhibitions and by hosting biennials. The difference is that it’s a private museum unlike Guggenheim and Tate. Santral İstanbul has emerged a result of cooperation of public, private and non-governmental organizations and in terms of branding the institution doing well which is apparent with all the foreign and native visitors that it attracts.

Further info:

Failures of regeneration in Tate Modern: http://www.tate.org.uk/liverpool/eventseducation/symposia/13812.htm.

The citations of the sources are indicated within the entry after or before each quotation.